De 5 Kosha’s – पंचकोश - Panchakoshas
कोश - Kosha – omhulsel, sluier, laag, bedekking, enveloppe
पंच - vijf
De 5 sluiers zouden als lagen van een ui over elkaar heen lopen en op die manier je werkelijke zelf bedekken. Deze beeldspraak is niet helemaal juist omdat het veronderstelt dat de lagen op elkaar liggen. Je zou het veel beter kunnen zien als een vlechtwerk van lagen die door elkaar heen lopen en met elkaar uitwisselen. Het zijn stromende lagen.
De vijf sluiers die als omhulsels om het bewuste “zijn” liggen worden samengevat met de term Panchakosha. Ze worden beschreven in de Taittiriya Upanishad (2.1-5).
Van Grofstoffelijk (Yin) naar fijnstoffelijk (Yang) worden de 5 Kosha’s omschreven.
- Anna maya kosha – fysieke lichaam gemaakt van botten, vlees en bloed
- Prana maya kosha – energie lichaam, gevoelde lichaam
- Mano maya kosha - emoties, lagere instinctieve denken, mentale reflexen
- Vijñāna maya kosha – hogere denken, onderscheidingsvermogen, intellect
- Anana maya kosha – gevoel van gelukzaligheid
Annamayakośa – अन्नमयकोश
अन्नमय = Annamaya = gemaakt van voedsel
Dit is het omhulsel van het fysieke deel van je bestaan. Het is het meest grofstoffelijke (Yinne) deel van het zelf. Het deel wat opgebouwd wordt met de bouwstenen die je krijgt van het voedsel wat je eet.
deze Kosha (laag) hoort bij het tastbare zoals je huid, vlees, vet, botten en bij je uitwerpselen. Geboorte (opbouwen) en sterfte (afbreken) is een kenmerk van het grofstoffelijke lichaam en vind je in elke cel terug.
Prāṇamayakośa – प्राणमयकोश
प्राणमय = Prāṇamaya = gemaakt van lucht en adem
Prāṇamaya betekent dat het is samengesteld uit energie (Prana, Qi, Ki). Deze levenskracht doordringt het hele organisme. De ademhaling weerspiegelt het. In de Yoga, Qigong en Taijiquan lessen vind er een verschuiving plaats van de Annamayakośa naar de Prāṇamayakośa oftewel van het fysieke lichaam naar het gevoelde lichaam. Daarom wordt er zoveel waarde gehecht aan het bewust worden van het waarnemen van de sensaties. In Chinese systemen wordt er veel waarde gehecht aan het ontwikkelen van Ting Jing (luisteren naar je gevoel).
Manomayakośa – मनोमयकोश
मनोमय = Manomaya = gemaakt van manas = geest, emotie, instinctief denken
manas - मनस् – geest
Dit is een van de kenmerken van de mens. Met denken of geest wordt in dit verband bedoeld dat we via de zintuigen indrukken van de buitenwereld op kunnen nemen en kunnen verwerken. Veelal zijn reacties op waarnemingen reflexmatig of instinctief zoals een emotionele reflex of een mentale reflex op een prikkel. Dit deel is verbonden en afhankelijk van wat er via de zintuigen aan indrukken van de buitenwereld binnen komt.
De geest vormt samen met de vijf zintuigen manomaya kosha. Je persoonlijkheid hoort veel meer bij de Manomayakosa (mind laag) dan bij de annamaya kosha of de pranamaya kosha. Het zorgt voor de diversiteit tussen de verschillende mensen. Manas is als wolken die aan komen drijven door de luchtstroom en door die zelfde luchtstroom weer afgevoerd worden.
Vijñānamayakośa - विज्ञानमयकोश
Vijñānamaya = विज्ञानमय = gemaakt van Vijñāna = intellect, begripsvermogen, hoger denken
Het probleem van het denken is dat het in de geschiedenis een machtspositie heeft gekregen en doet alsof het jouw centrale middelpunt is waar alles om draait. De denklaag identificeert zich met het lichaam, gedachten, emoties etc. het denk trucje waardoor je niet meer door hebt dat je de ruimte bent waarin alles verschijnt en verdwijnt. Het bewuste (gewaar) zijn.
Dit kennisomhulsel kan om de volgende redenen niet het allerhoogste zelf zijn omdat:
- Het is onderhevig aan verandering
- Het is onwetend (denken weet en ziet niet alles)
- Het is beperkt
- Het is niet constant aanwezig
Ānandamayakośa - आनन्दमयकोश
Ānandamaya – आनन्दमय = opgebouwd uit geluksgevoel, gevoel van blijdschap
Dit is het meest Yange of fijnstoffelijkste of subtielste deel van de 5 omhulsels. Het wordt ook gezien als het oorzakelijke lichaam (geest schept materie). Als je slaapt en je droomt niet dan is deze bewustzijnslaag volop aanwezig. Er is geen belemmering die het tegen houdt. Het is een weerspiegeling van je innerlijke zuivere kern waar waarheid, schoonheid en absolute gelukzaligheid is. Nog steeds vindt de Ānandamayakośa plaats binnen de dualiteit want er is namelijk een tegenkant.